openingstekst Heleen Volman
opening catalog of shadows II
PARK platform for visual art okt - dec 2023
Het is zaterdag 28 oktober 2023 en we zijn op een verjaardagsfeest. Het is het feest van DansBrabant en van Park die allebei vieren dat ze 10 jaar bestaan. Vandaag vieren ze dat samen. Het feest begint om 16.00 uur en in de uitnodiging staat niet hoe laat het is afgelopen. We kunnen dus best lang blijven, denk ik. Hoe leuk om samen je verjaardag te vieren, om samen een feestje te geven. Want zo zie je niet alleen je eigen vrienden, je ontmoet ook elkaars vrienden: je ziet hier bekenden en mensen die je nog niet kent. Hier zie je dansliefhebbers, mensen die houden van beeldende kunst en alles daartussen. Wat al deze mensen, jullie dus, gemeen hebben is dat ze geïnteresseerd zijn in de actuele ontwikkelingen in één van deze disciplines of in beide. En hoe logisch om voor je feest dan kunstenaars uit te nodigen die deze disciplines door elkaar laten lopen, die eigenlijk alle disciplines door elkaar laten lopen. Choreografe Kristel van Issum, filmmaker Martin Kers en componist Han Stubbe, samen maakten ze Catalog of Shadows II, een verzameling levensgrote vrouwenportretten, allen belichaamd door actrice Ulrika Kinn Svensson.
Mijn praatje bij deze opening van Catalog of Shadows heb ik een titel gegeven. Het zijn woorden van Kristel. Best kenmerkend. De titel is als volgt:
‘Als je een resultaat toont is er toch een soort begrenzing, dan verlies je ook iets’.
Kristel, Martin, Han en Ulrika. Het is niet de eerste keer dat ze samen werken. Dat deden ze al eerder. Bij T.r.a.s.h. het baanbrekende en roemruchte Tilburgse gezelschap dat de wereld over ging en waar Kristel twintig jaar lang artistiek leider van was. Met Martin maakte Kristel verschillende korte films. Kijk maar eens op zijn website. Han maakte muziek bij een aantal van Kristels voorstellingen en stond daarin live op het toneel. En Ulrika was er al in het begin van de T.r.a.s.h.-jaren, een blikvanger, net als alle danseressen van T.r.a.s.h. In 2018 maakten Kristel, Martin, Han en Ulrika Catalog of Shadows 1. Ook 7 vrouwenportretten.
En nu dan Catalog of Shadows II waar ze twee jaar lang aan schaafden.
Kun je je voorstellen? Twee jaar, dat is 1/5 van de tijd dat DansBrabant en Park bestaan. Je zou denken dat er in twee jaar een heel precies kunstwerk ontstaat en dat is ook zo. Maar er is nog iets. Een paradox misschien wel, en dat is waaraan ik vandaag wat extra aandacht wil geven. Kristel, Martin, Han en Ulrika, obsessieve vakidioten zijn het, Kristel voorop. Totaal bewust van alles wat hiervoor gemaakt is, een historisch bewustzijn van heb ik jou daar. Met als vurige wens dat anderen een net zo groot bewegings-, beeld- en geluidsbesef hebben als zij. En tegelijkertijd hongerig en open naar hoe de actualiteit - een wereld van schrikbarende snelheid, ongemak, agressie en soms verzoening - van invloed is op ieders artistieke verhaal. Met Kristel heb ik de afgelopen jaren het meest gesproken. Als ik haar als aanstichter noem van het vuur van precisie en perfectie komt het daardoor. Maar ze kunnen er alle vier wat van. Twee jaar schaven aan een werk. Kun je je voorstellen? Databanken van beeld, beweging, stemmen en geluid werden aangelegd, er werd geëxperimenteerd met oortjes, met koren, met plexiglasplaten als stemvervormer, er werd gemonteerd, geschoven met voorgrond en achtergrond, er werd gejamd vanuit ieders discipline, in jamsessies gereageerd op wat er al was, computers werden aan elkaar geschakeld, er werd getimelapst, er ontstonden selecties, die werden bewerkt, modulaire frequentie-principes werden toegepast en ook de muziek werd voortdurend herschreven… De makers kunnen je er tot in detail over vertellen. Ze zijn hier vandaag, dus grijp je kans.
Zomer 2022 ging Catalog of Shadows in première tijdens Theaterfestival Boulevard. De makers waren niet tevreden en besloten nog weer verder te werken. ‘Het is een beetje uit de hang gelopen’ zegt Kristel, ‘qua tijd, qua middelen, qua alles eigenlijk….’ Het is een klein doorkijkje naar Kristels behoefte om in beweging te blijven, om keuzes te blijven overwegen, om geen enkele mogelijkheid uit te sluiten, of gevangen te worden in iets wat als waarheid gepresenteerd zou kunnen worden. Nieuwsgierig en grenzeloos, uit lijfsbehoud, in ieder geval als kunstenaar. Ulrika zegt: “In Catalog II stond vooral de gelijkwaardige samenwerking tussen de disciplines centraal. De karakters en teksten zagen we als materiaal dat in dienst stond van muziek en beeld.” Catalog of Shadows II is multimediaal, een wonder van technologie. Sommige beelden zijn monochroom of met korrel. Het gaat over sferen, kleuren, natuurtinten, interieurfoto’s, lettertypes, andere kunstwerken, bladgoud, neon, verschillende soorten textiel, de textuur van stof, meerlagigheid, fragmentatie, samenhang, emotionele software, een blik, een oogopslag, kleine gebaren, het grote gebaar, enz…. En dan nu die paradox. Al deze precisie en dit gebundelde perfectionisme komt voort uit artistiek onderzoek, leidt naar de uitkomst van een zoektocht en is juist niet gericht op een resultaat van precisie en perfectionisme. Er is niet gemaakt om te maken. Er is onderzocht om te ontdekken. En dat is wat hier gedeeld wordt. Dat is de ruimte die kunstenaars nodig hebben. Het gaat om het delen en laten zien van een manier van werken, niet zozeer om het resultaat maar om de methodiek. Wat deze makers ons willen geven is een mogelijkheid om dwingende logica te doorbreken zonder in chaos te verzanden. Enerzijds heel gecontroleerd in alles wat Ulrika doet, anderzijds random, door de methodes die zijn gebruikt. Het toeval speelt een grote rol. Uit Kristels aantekeningen: “Doordat we zo methodisch gewerkt hebben en zoveel niet gebruikt ook. Maar al die tussenstappen blijven wel merkbaar. In die zin dat je niks zomaar ziet. Maar hoe het uiteindelijk samenkomt, is dan ontstaan op één moment van improvisage. Eén moment van inspirage en dat is eigenlijk een soort van random gegeven want er had ook iets anders uit kunnen ontstaan’. Voelen jullie hem? Als je een resultaat toont is er toch een soort begrenzing, dan verlies je ook iets. Met deze woorden van Kristel voel ik me aangemoedigd om Catalog of Shadows te zien als een uitnodiging om open te blijven voor verandering. Een uitnodiging om open te staan voor de rijkdom van de ervaring en geen deuren te sluiten met een opvahng, mening of oordeel. Een uitnodiging om onbevangen te blijven en niks te verliezen…
Heleen Volman
recensie Joost Goutziers
film, sfeer, dans, muziek:
catalog of shadows II kan zo het museum in.
Wat zie je, wat zie je niet? De video-installatie #Catalog of Shadows II is een tornado aan filmbeelden, sfeer en muziek. Die filmbeelden zijn overal. Op schermen, op de wanden. Uitvergroot, dan weer details, in elkaar overvloeiend. Vóór het publiek, naast het publiek, achter het publiek. Dat heeft ogen te kort. Performer Ulrika Kinn Svensson biedt gelukkig houvast, zij vertolkt in de beelden een verscheidenheid aan vrouwen. Ze speelt alle rollen en dat doet ze overtuigend.
#Catalog of Shadows II is gemaakt door choreograaf Kristel van Issum. Zij maakte eerder naam met Tilburgs punk-dansgezelschap T.R.A.S.H. Voor haar nieuwste video-installatie werkte ze nauw samen met filmmaker Martin Kers en componist Han Stubbe, muzikant van de Vlaamse band DAAU.
Dansmaker, beeldend kunstenaar
De drie werken al langer samen, ook voor deel 1 van #Catalogue of Shadows en bij T.R.A.S.H. Haar installaties onderstrepen dat dansmaker Kristel van Issum zich steeds meer ontwikkelt tot beeldend kunstenaar. In film, bewegend beeld kan ze haar ideeën en kwaliteiten kwijt. Deel 1 ging over zeven archetypen van vrouwen, ook die zijn vertolkt door Ulrika Kinn Svensson.
De video-installatie is te zien in een kale ruimte met witte wanden. Her en der staat een houten bankje voor een handjevol toeschouwers. Meteen bij binnenkomst is op een wand het beeld van een kabbelende zee te zien. Dat is rustgevend, verwachtingsvol en helemaal anders dan wat daarna volgt.
Worsteling met een haarnetje
Op de schermen verschijnt een vrouw (Ulrika Kinn Svensson) in, ja, wat is het? Oosterse kledij? Ze worstelt met een haarnetje en het lijkt alsof ze uit de zee komt gelopen. Of dat zo is? Het is interpretatie en dat geeft houvast.
De beelden bieden geen grip. Ze vloeien in elkaar over, kruipen tegen elkaar, vallen in flarden uiteen, vervagen, om weer keihard terug te komen. De kleuren vermengen. Met muziek en geluid gebeurt hetzelfde. Heel af en toe is er tekst. Sporadisch: ,We have a winner'.
Gedaantewisselingen
De winner is de liefhebber van de performances van Ulrika Kinn Svensson. Zij ondergaat voortdurend gedaantewisselingen, Van de vrouw bij de zee, is ze ook een zelfverzekerde modern geklede vrouw, ogenschijnlijk met veel invloed, maar dat is invulling. Specifieke kleding roept verwachtingen op. Ook is er een nogal tuttig type met een coltrui en een hip, futuristisch personage met een kunststof bol op haar hoofd. Een vlot, uitdagend type, zo lijkt.
De uitdossingen zijn steeds anders, de uitstraling zijn steeds anders, vooral de mimiek is steeds anders. En opmerkelijk sprekend. De performer is een danseres, maar haar bewegingen zijn minimalistisch. Een beweging van de heup, van de handen, de armen. Een voet met hak die omhoog gaat is een uitspatting. Haar beweging zit in de details. En kijk goed, op enig moment zijn zwemflippers zichtbaar.
Details zijn uitvergroot
Veruit de meeste beweging ontstaat door het versnellen en vertragen van de filmbeelden in deze installatie. Details zijn soms enorm uitvergroot en slokken elkaar op. Fade-out, fade-in. Kleuren vervagen, versmelten krijgen soms een psychedelische sfeer. De videoprojecties dwalen door de ruimte. Op schermen, achter de schermen, op de muur, ze zijn klein, ze zijn groot.
Het gaat alle kanten op, al is niet duidelijk welke kant de kunstenaars zelf op willen. Er wordt niet merkbaar toegewerkt naar een climax of naar een verrassende wending. De tornado aan beelden is minder krachtig dan die zou kunnen zijn.
De storm blaast je niet omver. Het beeld van de kabbelende zee keert terug, dat is het slot en een nieuw begin. De toch al niet zo gevaarlijke golven hebben alles opgeslokt, alsof er niets is gebeurd.
Met het werk knipoogt Kristel van Issum naar cult classics, waargebeurde detectives, muziekvideo’s en de coronatijd, zo communiceert ze. Voor wat het waard is, al is de invloed van de muziekclip zichtbaar. Inspiratie hoeft niet expliciet herkenbaar te zijn. Dat was bij voorstellingen van T.R.A.S.H. evenmin zo.
Manipulatie van het beeld
#Catalog of Shadows II is een stap vooruit in de ontwikkeling van de choreograaf. Met de ongrijpbare muziek van Han Stubbe, de manipulatie van beeld door Martin Kers, levert ze een kunstwerk af met museale impact. In veel musea zijn video-installaties te zien, in toenemende mate. De Pont in de woonplaats van de choreograaf is daar een uitstekend voorbeeld van. Dit #Catalog of Shadows II zou in een museale omgeving niet misstaan.
Naschrift: Het werk staat de komende periode niet in De Pont, wel bij de buren van dat museum: Park Platform for Visual Arts.
#Catalog of Shadows II, Kristel van Issum, Martin Kers, Han Stubbe
Gezien:
Festival Boulevard 2022
Park, Platform for Visual Arts, Wilhelminapark 53 Tilburg
28 oktober t/m 10 december 2023
recensie Joost Goutziers
recensie Brabant Cultureel
Kunstvideo laat in PARK
zeven perspectieven op identiteit zien
In expositieruimte voor beeldende kunst PARK in Tilburg is nog drie dagen een kunstvideo te zien die gaat over de wisselende identiteiten van mensen. Hoofdpersoon is een performer die vrouwen laat zien in zeven rollen. Met deze presentatie vieren PARK en DansBrabant hun tienjarig bestaan.
Ruim een week geleden viel aan het Wilhelminapark in Tilburg pardoes een majestueuze kastanjeboom op de weg, geknakt door de storm. Het binnenste van de boom was rot. Experts hadden dat ongetwijfeld gezien als de boom geïnspecteerd was, maar is er uit respect, en misschien de hoop dat de boom zou revitaliseren, niet ingrepen? Heel begrijpelijk, zeker in een stad moet je zuinig zijn op groen.
Aan datzelfde Wilhelminapark is PARK gevestigd, ook wel PARK013, een expositieruimte die een podium biedt aan beeldend kunstenaars. Tien jaar geleden opende het zijn deuren in de voormalige kapel van Maria Goretti, ooit een katholieke instelling voor kinderen uit probleemgezinnen. Maar niets in de expositieruimte herinnert aan het rijke roomse leven. PARK is er met name voor kunstenaars die nieuwe paden willen bewandelen en de platgetreden routes willen vermijden. Al zal dat niet meevallen in een kunstwereld waarin alles al ooit is uitgeprobeerd en vertoond.
Het keiharde bezuinigingsbeleid van Halbe Zijlstra
Het toeval wil dat tien jaar geleden ook DansBrabant het licht zag, dat jonge dansers begeleidt in hun verdere ontwikkeling. Een organisatie die, zoals Joost Goutziers in Brabant Cultureel schreef, is ontstaan op de puinhopen in de cultuursector. Een gevolg van het keiharde bezuinigingsbeleid van toenmalig staatssecretaris Halbe Zijlstra. PARK en DansBrabant hebben dus gemeen dat ze beide zijn opgericht in een tijd dat er voor de kunst- en cultuursector een gure politieke wind door het land waaide. En het heeft er alle schijn van dat in de huidige politieke constellatie opnieuw de stormbal moet worden gehesen.
Maar PARK en DansBrabant laten zich daar niet door uit veld slaan. Om hun bescheiden jubileum te onderstrepen, heeft DansBrabant een productie ontwikkeld, waarin de disciplines beeldende kunst en dans samenvloeien. Onder de titel #CATALOG OF SHADOWS II maakten ze een installatie die je zou kunnen karakteriseren als een kunstvideo. In de expositieruimte staan zeven grote videoschermen die de toeschouwer een projectie laten zien, steeds een mix van bewegende en vervormende beelden, geluiden en muziek.
Telkens een van de portretten
Hoofdpersoon is performer Ulrika Kinn-Svensson die zeven vrouwenportretten vertolkt. Die zeven schermen laten telkens een projectie zien van een van de portretten. Op het ene scherm zijn het details, op het andere de vrouw in volledige gedaante, en op weer andere bewerkte fragmenten. De hele ‘voorstelling’, waarin de vrouw in alle zeven rollen passeert, duurt een klein uurtje.
Verwacht geen doorlopend verhaal. De performance weerspiegelt de visie van de makers op deze vrouwen en doet dat aan de hand van vaak herhalende echte beelden, vermengd met gemanipuleerde, deels abstracte beelden en ondersteund door soms herkenbare muziek, afgewisseld met onaardse en ondefinieerbare geluiden. Met andere woorden, er is ruim gebruik gemaakt van de digitale techniek die de kunstenaar ter beschikking staan. Een gereedschapskist met ontelbare mogelijkheden voor creativiteit.
Wat de makers willen laten zien met catalog of shadows II is dat identiteit van mensen een fictie is ‘en we in onze hedendaagse samenleving iedere identiteit kunnen aannemen die we willen’. Of die boodschap overkomt, is natuurlijk aan de kijker. Die kan zijn of haar eigen interpretatie geven aan wat getoond wordt. En je moet open staan voor deze kunstvorm om het ‘verhaal’ tot je te nemen. Veel beelden worden herhaald, met telkens subtiele verschillen en dat vraagt soms wat uithoudingsvermogen van de kijker.
De beelden zijn indrukwekkend
De performance doet denken aan de kartonnen kleurencaleidoscoop voor kinderen. Bij elk draai krijg je een ander, kleurrijk fragment voorgeschoteld, opgebouwd uit telkens dezelfde stukjes. De beelden in catalog of shadows II zijn op zichzelf indrukwekkend en soms zou je de performance even willen stilzetten om te kunnen genieten van beelden die evengoed aansprekende schilderijen zouden kunnen zijn.
Om terug te komen op die omgevallen kastanjeboom, de parallel met kunst en cultuur is gemakkelijk te trekken. Ook die zijn kwetsbaar in stormachtig tijden. En eenmaal geveld, ontstaat er een gat dat zich zomaar niet laat vullen.
Herstel: In een eerdere versie is de indruk gewekt dat de voorstelling een co-productie was met PARK was. Het komt voort uit DansBrabant en vier kunstenaars. PARK biedt de faciliteiten om de productie te laten zien.
Performance: catalog of shadows II, onderdeel van het overkoepelende project ‘Document Series’. Bedacht en uitgevoerd door choreografe Kristel van Issum, filmmaker Martin Kers en componist Han Stubbe. Dans/beweging: Ulrika Kinn-Svensson.
Doorlopend te zien op vrijdag 8, zaterdag 9 en zondag 10 december 2023 in expositieruimte PARK, Wilhelminapark 53 in Tilburg.
Emmanuel Naaijkens